حمید دباشی: مردم ایران برای به دست آوردن حوزه عمومی تلاش می کنند

حوادث روزهای تاسوعا و عاشواری امسال در ایران و نحوه اعتراض ها و سرکوب آن توسط نیروهای دولتی به اعتقاد ناظران مسائل ایران طی شش ماهی که از آغاز اعتراض ها در این کشور می گذرد، از جهاتی کم سابقه بوده است.

حمید دباشی استاد دانشگاه کلمبیا و رئیس دانشکده مطالعات خاورمیانه در این دانشگاه معتقد است که نشان دادن خشم از سوی مردم معترض پس از گذشت 6 ماه سرکوب به شیوه های مختلف از سوی نیروهای دولتی، عکس العملی طبیعی است اما به گفته او جنبشی که در ایران در حال حیات است همچنان از خشونت پرهیز دارد و عامدانه فاقد هرگونه خشونت سازمانی است.

آقای دباشی از آغاز تحولات اعتراضی در ایران یکی از ناظران و ناقدان این جنبش بوده است. او دکترای خود را در رشته‌ جامعه شناسی فرهنگ و اسلام‌شناسی‌ از دانشگاه پنسیلوانیا گرفته و مطالعات خود را در همین زمینه ادامه داده است.

مطالعات تطبیقی فرهنگ‌ها و تاریخ تفکر اسلامی و تاریخ تفکر در ایران در دوران معاصر و قرون وسطی از جمله موضوعات پژوهشی او است.

آقای دباشی چندین کتاب و ده ها مقاله و مصاحبه درباره مسائل جاری ایران داشته و از صاحب نظران شناخته شده در آمریکا درباره مسائل ایران و خاورمیانه است.

در این مجال با او درباره تحولاتی که در شکل اعتراض ها و نحوه سرکوب آن رخ داده گفت و گو کردیم.

آقای دباشی، خبرهایی که طی روزهای تاسوعا و عاشورا از ایران رسیده و تصاویر و فیلم هایی که از معترضان منتشر شده، به نظر می رسد که تفاوت هایی با شش ماه گذشته دارد. تحلیل شما از آنچه که در ایران می گذرد چیست؟ آیا دوره تازه ای در جنبش اعتعراضی ایران شروع شده است؟

عاشورای امسال با هفتمین روز درگذشت آیت الله منتظری همزمان شده است به این ترتیب یادبود روزهای محرم با گرامیداشت یکی از متفکرین و همیاران جنبش سبز یکی شده است. به همین دلیل به غلظت و شدت اعتراض ها اضافه کرده است.

شما به چند اعتراض اخیر در ایران در سالروز اشغال سفارت آمریکا و سپس روز قدس نگاه کنید. تا امروز مردم چه در تهران چه در شهرستان ها از هر فرصتی برای قبضه عمومی استفاده می کنند.

همان طوری که روز به روز شاهدش هستیم این است که شعار ها دارد رنگ تندتری به خود می گیرد. البته بعید نیست که لایه هایی از حاکمیت برای زمینه چینی یک سرکوب تمام عیار درصدد باشند فضا را تند تر و خشن تر کنند، منتها این را ه نمی شود منکر شد که خشم تلنبار شده مردم، دارد خودش را کم کم نشان می دهد.
به نظر شما واکنش های سرکوب گرایانه تغییراتی کرده یا به همان شکل ۶ ماه پیش ادامه دارد؟

فرهنگ سیاسی حاکم بر ایران هم در توش و توان برخورد کردن با این جنبش را ندارد و چاره ای را در تجهیز نیروهای نظامی و سرکوب می بیند.

حاکمیت در ایران الان شبیه یک جوجه تیغی شده مدام مشغول حمله کردن است چرا که خشم سی ساله به نقطه جوش رسیده و حاکمیت به حق موجودیت خودش را در خطر می بیند.
سرکوب معترضان از سوی حاکمیت در چنین شرایطی شاید یک واکنش طبیعی باشد اما طی شش ماه گذشته مشخصه اصلی و خیره کننده جنبش سبز مصالحه جویی و گریز بسیار آگاهانه از توسل به خشونت بوده است. به نظر شما آیا این وضعیت کماکان ادامه دارد؟

آنچه را که ما در فضای ایران مشاهده می کنیم طبیعی است. خشمی که ما می بینیم خشمی سی ساله است نه موضوعی شش ماهه. پنجاه درصد مردم ایران جوان های زیر ۲۵ سال هستند. این خشم و خشونتی که بچه ها طی دوران زندگی شان دیدند طاقت آنها را تمام کرده است اما باز هم مهم است که توجه داشته باشیم که این نهضت شاخه نظامی ندارد. نه چریک های فدایی خلق هستند نه مجاهدین خلق اعتباری دارد چنان که سی سال پیش داشت. این نهضت جز تکیه بر نیروهای مردمی بری از خشونت، چیز دیگری ندارد.

با این همه شما در این چند روز هم اگر خشونتی می بینید این خشونت متوجه موتور سیکلت ها است. حتی در چنین شرایطی از سرکوب هم در این ویدئوهایی که از ایران می رسد، مردم در پشت نقاب بسیجی ها مردم برادران خودشان را می بینند و نمی گذارد کسی اذیت شان کند.

با این که خشم مردم نسبت به نیروهای سرکوبگر و بسیجی ها خشم طبیعی است ولی باز هم خودداری مردم ما از بکارگیری خشونت علیه برادران خودشان موضوع قابل توجهی است.

ابعاد گریز از این خشونت هم جالب و مهم است. همانطور که می دانید هفته گذشته دو نفر را در کرمان به جرم دزدی اعدام می کردند اما مردم ریختند و طناب دار را از گردن آنها درآوردند.

همچین چیزی را من در هیچ کجای دنیا ندیده ام. امیدوارم ایرانی هایی که در فیلم های هالییودی بازی می کنند و می خواهند که با نشان دادن سنگسار کردن بگویند مردم ایران چه ملت خشنی هستند، این فیلم را هم نگاه کنند که مردم چگونه طناب دار را از گردن اعدامی باز می کنند تا او رها شود.





به هر حال ابعاد انسانی، ابعاد زیبایی شناختی ابعاد مردمی و بری بودن از خشونت حتی در داغ ترین لحظات این جنبش موضوع بسیار عزیز و قابل توجهی است.
به نظر شما آیا با تند شدن شعارها، طی روزهای آینده شاهد واکنش های تازه تر از سوی حاکمیت خواهیم بود که با پیش از این تفاوت داشته باشد؟

ادیبات حاکم برنظام ایران ادبیات قبیله ای است. همانطور که می بینید فریاد های حیدر حیدر حیدر از بطن دوره صحبی دوره بیرون زده و دارند جنگ های حیدری و نعمتی را راه می اندازند.

لمپنیزم سیاسی و همسانی با شعبان جعفری های دهه ۱۳۳۰ خورشیدی که متاسفانه بخشی از فرهنگ سیاسی حاکم است، خوشبختانه کاملا در انحصار نیروهای سرکوبگر است و الان در تقابل با یک ملتی قرار گرفته که اقدامی جز اعتراض مصالحه آمیز نمی کنند.


به نظر من مردم ما همچنان با استقامت، خلاقیت و متانت دارند برای به دست آوردن حوزه عمومی که متعلق به خودشان است و افلاطون هم نمی تواند آن را از مردم بگیرد، ادامه می دهند.

هیچ فرقی هم ندارد که مناسبت این اعتراض ها چیست، من به شما قول می دهم عید های ملی هم بشود مردم همین کارها را خواهند کرد تا این حوزه عمومی را به دست آورند و نگذارند که دولت آن را قبضه کند.